De verkiezingen zijn achter de rug en de eerste contouren van mogelijke formaties worden zichtbaar. Jan Peter van den Toren en Bas van der Starre kijken alvast vooruit: wat betekent dit voor welvaart en welzijn in Nederland? Lees het in deze eerste blog in een reeks van drie.

De coronacrisis gaf ons een nieuwe kijk op overheidsgeld. In plaats van bezuinigen, investeert Nederland zichzelf de crisis uit. Natuurlijk met de coronasteunpakketten, maar ook met het al in 2019 opgerichte Groeifonds. Bij Birch zijn we blij met dit fonds, dat veel verder kijkt dan overleven maar juist vernieuwing en verandering aanjaagt op de gebieden zorg, klimaat en voedsel.

Meer welvaart én welzijn

De investeringen uit het fonds zijn bedoeld voor projecten gericht op kennisontwikkeling, infrastructuur en onderzoek, ontwikkeling en innovatie. Zo moet het fonds uiteindelijk voor een positief effect op onze welvaart zorgen. Een prikkelende belofte. Wiebes zei tijdens de lancering: ‘Nederlanders moeten het gaan voelen in hun portemonnee.’

Het fonds sluit ook aan bij de groeiende aandacht voor brede welvaart. Oftewel: niet alleen een hoger BBP en meer economische groei, maar ook toenemend welzijn. Denk aan meer inkomensgelijkheid, vrije tijd, gezondheid, beter onderwijs en een goede kwaliteit van de leefomgeving.

Investeren in samenwerking

Het Groeifonds focust op hechte samenwerkingen tussen overheden, het bedrijfsleven en kennisinstellingen, zodat zij elkaar kunnen versterken en voorstuwen. Dat blijkt wel uit het soort projecten dat gesteund wordt. De programma’s hebben veel deelnemende partijen, een waarde van minimaal 30 miljoen euro en dus een grote scope. Ambitieus. Uit onze eigen advieservaring weten we dat het een uitdaging is om met een consortium een groot investeringsprogramma samen te stellen.

Groei voor alle regio’s

Toch is het een goed idee om te focussen op zulke grote projecten en samenwerkingen. Het sluit ook aan bij de visie van Birch, waarbij we kennisinstellingen, overheden en het bedrijfsleven koppelen in een ecosysteem. Het is dé manier om economisch welvarende regio’s te versterken en juist de zwakste regio’s bij te trekken.

Inmiddels zijn er veertien projecten ingediend bij de beoordelingscommissie, ieder met een unieke combinatie van economische en maatschappelijke opbrengsten. Van de ontwikkeling van kwantumtechnologieën tot verantwoorde toepassingen van AI.

Bewaken van brede welvaart

Nu wordt het spannend. Want hoe bepaalt de commissie van het Groeifonds of een project economisch én maatschappelijk bijdraagt? Het kabinet gaf bij de lancering van het fonds aan dat het BBP de belangrijkste indicator is of een project steun krijgt. Maar als de commissie alleen naar het BBP kijkt, loop je de kans dat investeringen die goed zijn voor de leefbaarheid en welzijn worden overgeslagen.

Gelukkig krijgt de commissie ook ondersteuning van het Planbureau voor de Leefomgeving en het Sociaal Cultureel Planbureau. Die zijn van nature waakzaam op leefbaarheid en welzijn en hebben veel ervaring met onderzoek naar brede welvaart. Hun rol is dus belangrijk voor een goede selectie. Als dat lukt, heeft Nederland met het Groeifonds een mooi instrument toegevoegd aan het innovatiebeleid.

Uitweg uit de crisis

Het Groeifonds is een belangrijk middel om tijdens én na de crisis de vernieuwing van de economie te versnellen. In die zin past het ook ten tijde van een crisis: bedrijvigheid die verouderd is en niet meer goed past in Nederland verdwijnt en mensen raken hun werk kwijt. Voor hen is dat ingrijpend, maar het maakt hen wel vrij voor werk dat toekomst heeft. Bovendien verleggen investeerders hun geld naar bedrijven die verder zijn in verduurzaming en digitalisering.

Overigens is het Groeifonds van 20 miljard euro, dat naast het reguliere beleid een enorme impuls zou geven, in omvang van de troon gestoten door de enorme steunpakketten die de overheid heeft ingezet om de gevolgen van de Coronacrisis te dempen. Volgens de Algemene Rekenkamer staat de teller daarvan nu op 57 miljard euro. Vernieuwing blijft daarmee extra belangrijk.

Hoe het Groeifonds vernieuwing extra ondersteunt? Het blijkt dat een combinatie van publieke en private investeringen – zoals het geval bij de projecten die door het Groeifonds gesteund worden – sneller tot praktische toepassingen van innovaties leiden. Die nieuwe toepassingen jagen ook weer eerder nieuwe bedrijvigheid aan, en daarmee economische groei en toename in welzijn.

De formatie en het Groeifonds

We zijn benieuwd naar de eerste toekenningen van de Commissie, die binnenkort worden verwacht. En natuurlijk ook naar wat het nieuwe kabinet straks doet met het Groeifonds. Van de grote partijen zetten VVD en CDA het Groeifonds in hun verkiezingsprogramma voort. Maar D66, de nummer twee na de verkiezingen, wil een deel van de investeringen van het fonds verschuiven naar mobiliteit. En ook andere partijen willen een deel van de investeringen anders inzetten. GroenLinks op bereikbaarheid, de PvdA op openbaar vervoer, SP op het milieu en CU op onderwijs in de regio. Het zou jammer zijn als een deel van het geld zonder publiek-private samenwerking wordt uitgekeerd. Want juist waar publieke en private investeringen vermengen, gaat Nederland economisch én maatschappelijk vooruit.