In onze vorige blog stond de essentie van brede welvaart centraal: het overstijgt het traditionele economische perspectief door te kijken naar de algehele kwaliteit van leven in een samenleving. Maar waarom is dit concept van belang, vooral voor regio’s en gemeenten, en wat is de toekomst ervan? In deze blog gaan we in gesprek met Praktijkhoogleraar ‘Brede Welvaart in de regio’ Joks Janssen van Tilburg University en Bijzonder Hoogleraar ‘Brede Welvaart en kansen(on)gelijkheid’ Aleid Brouwer van de Rijksuniversiteit Groningen. Dit artikel toont de belangrijkste inzichten van deze gesprekken.

Het ontstaan en de essentie van brede welvaart

Het meten van het bruto binnenlands product (BBP) is volgens Janssen lange tijd beschouwd als de primaire maatstaf voor welvaart en economische groei. Echter, sinds de financiële crisis van 2008 is er een groeiende erkenning dat het BBP alleen niet voldoende is om de welvaart van een samenleving te meten. Het laat veel aspecten die ook van belang zijn voor welvaart buiten beeld, zoals de negatieve externe effecten van groei op het milieu en de sociale aspecten die samenhangen met welzijn. Hierdoor is een bredere, internationale discussie onder economen ontstaan over hoe we welvaart beter kunnen meten en begrijpen, met nieuwe welvaartindices die meer omvattend zijn. In Nederland heeft die discussie zijn beslag gekregen in het begrip ‘brede welvaart’, dat gaat over alles wat mensen van waarde vinden, hier en nu, later en elders.

‘Brede welvaart zorgt ervoor dat iedere regio telt.’ – Joks Janssen, Professor of Practice Tilburg University

Brede welvaart in de regio

Brede welvaart is niet enkel een aangelegenheid voor overheden. Ook bedrijven krijgen ermee te maken. Nieuwe Europese wetgeving (de CSRD-richtlijn) dwingt bedrijven, eerst groot en later klein, om meer aandacht te besteden aan de ecologische en sociaaleconomische aspecten van hun beleid en bedrijfsvoering. Het doel van CSRD is om bedrijven te motiveren om duurzamer te opereren en transparanter te zijn over hun inspanningen op het gebied van milieu, sociale en governance factoren. Dit brengt een verschuiving teweeg in de manier waarop bedrijven hun verantwoordelijkheden en bijdragen aan de samenleving zien. Het toenemende bewustzijn rondom dit concept vormt de belangrijke eerste stap naar een toekomst waar welvaart een ruimer begrip is. In het vormgeven van die toekomst spelen regio’s een belangrijke rol.

Omdat het leven van mensen zich in belangrijke mate afspeelt op het regionale schaalniveau, zijn de omstandigheden binnen de regio van invloed op hun welzijn. Met andere woorden, de kwaliteit van leven van mensen wordt sterk beïnvloed door factoren die voornamelijk op regionaal niveau te vinden zijn. Denk hierbij aan de woonomgeving, groen in de buurt, voorzieningen zoals scholen, de arbeidsmarkt en infrastructuur, zegt Janssen. Brouwers vult aan dat aangezien iedere regio anders is en andere behoeften heeft, regio’s vanuit hun eigen (regionale) context keuzes moeten maken. De vraag die hierbij centraal is: waar streef je als gemeente of regio naar? De verschillen tussen gemeenten zijn groot en kunnen leiden tot verschillende prioriteiten binnen het (ontwerpen van) beleid voor brede welvaart.

‘Je moet niet alleen kijken wat er landelijk gebeurt, maar ook kijken wat je vooral lokaal kunt doen.’ – Aleid Brouwer, Bijzonder Hoogleraar Rijksuniversiteit Groningen.

Momenteel staan regio’s volgens Brouwer voor de uitdaging om brede welvaart operationeel en effectief te implementeren. Hoewel het concept ‘brede welvaart’ een breder en inclusiever perspectief biedt op regionale ontwikkeling, is de praktische uitvoering ervan nog complex. Er blijft werk aan de winkel om brede welvaart te integreren in regionale beleidspraktijken en om het daadwerkelijk in te zetten als meetinstrument voor regionale ontwikkeling voorbij het bbp. In de volgende blog zal hier uitgebreider op in worden gegaan.

Een slecht scorende indicator aanpakken om de algehele brede welvaart te verhogen

Een van de krachtige aspecten van brede welvaart is dat het beleidsmakers in staat stelt om specifieke uitdagingen aan te pakken die de algehele welvaart van een regio kunnen belemmeren. Door slecht scorende indicatoren aan te pakken, zoals hoge werkloosheid, gebrek aan sociale cohesie of milieuvervuiling, kunnen beleidsmakers de kwaliteit van leven in hun regio verbeteren. Janssen benadrukt hierbij het belang van een maatwerkaanpak, waarbij iedere regio unieke uitdagingen kent die vragen om specifieke oplossingen. Door brede welvaart als leidraad te nemen, kunnen beleidsmakers een meer inclusieve en duurzame ontwikkeling nastreven die rekening houdt met behoeften en prioriteiten van burgers en ondernemers in een specifieke regio. Hoewel het aanpakken van slecht scorende indicatoren een cruciale stap is om de brede welvaart in de regio te verhogen, is het belangrijk om te benoemen dat perfectie niet het doel is, aldus Brouwer. Zij vult aan dat het doel is om vanuit de context van elke gemeente of regio te redeneren wat deze nodig heeft. Wat past bij de unieke behoeften en omstandigheden van de regio en welke oplossingen sluiten het beste bij deze specifieke situaties?

Brede welvaart bereik je alleen door samen te werken

Beide hoogleraren erkennen dat brede welvaart geen eenvoudig concept is en dat het omarmen ervan een nauwe samenwerking vereist tussen verschillende belanghebbenden, waaronder overheidsinstanties, bedrijven, academici en de samenleving als geheel. Door samen te werken en een brede welvaartslens toe te passen op beleid- en besluitvorming, kunnen regio’s streven naar een meer inclusieve, duurzame en welvarende toekomst voor hun burgers.

In onze laatste blog gaan we het gesprek Rob Verpoort, strategisch beleidsadviseur van de gemeente Meierijstad en bespreken we hoe zijn gemeente brede welvaart inzet in het beleid.