Bij de start van de Covid-crisis in 2020 is Birch samen met de universiteit Utrecht, universiteit Tilburg; Platform Talent voor Techniek, G40 en meer dan 40 regio’s, provincies, steden, ROM’s en ondernemersverenigingen een onderzoek gestart naar de gevolgen voor regio’s. Gefinancierd door ZON NW. Insteek was om met bijna realtime data regio’s en gemeenten inzicht te geven en via een platform of practice samen te zoeken naar geschikte beleidsinterventies. Deze combinatie van snel koppelen van onderzoek aan de praktijk is onderscheidend. Het onderzoek heeft bijna 3 jaar gelopen met maandelijks goed bezochte webinars om kennis uit te wisselen, nieuwe analysekader om weerbaarheid en wendbaarheid te meten en een interventiecatalogus.

Aanleiding

Bij de start van de covid-crisis werden grote economische en maatschappelijke consequenties verwacht. Met een onderzoeksbudget van ZON NW hebben we samen met de universiteit Utrecht, professor Erik Stam en zijn onderzoeksgroep, snel een programma opgezet om bijna real time de gevolgen van de crisis op de economie en werkgelegenheid in de regio’s en gemeenten te monitoren. Tegelijkertijd zijn we een platform of practice gestart. Op deze manier hebben we onderzoek en praktijk gelijk aan elkaar gekoppeld om reeds tijdens de corona-crisis impact te hebben. 

Proces

Het onderzoeksprogramma is een duidelijke combinatie geweest van real-time data-onderzoek waarvoor we een aantal dashboards hebben opgezet, analyse van langlopende trends en ondernomen beleidsinterventies en een platform of practice. Het platform met meer dan 25 actieve deelnemers bestond uit maandelijkse webinars van 1 uur waarin we tussentijdse onderzoeksresultaten presenteerde, maar ook deelnemers uitnodigenden om hun beleidsinterventies te bespreken. Twee keer per jaar hebben we een uitgebreid lab georganiseerd met workshops en presentaties. Ondertussen hebben we wetenschappelijke resultaten ook gepresenteerd op congressen en vastgelegd in artikelen. In een apart onderzoeksonderdeel hebben we alle beleidsinterventies geïnventariseerd die gemeenten, regio’s en provincies hebben ingezet om weerbaar en wendbaar te zijn/worden. Dit is samengebundeld in een interventiecatalogus. In totaal heeft het programma bijna 3 jaar gedraaid. 

Resultaten

Het programma heeft een actief betrokken platform of practice opgeleverd met regelmatige webinars om weerbaarheid en wendbaarheid van regio’s te bespreken. Dit organiseren we samen met Platform 31 – Kennisnetwerk Regionale Economie, met inmiddels weer vele nieuwe deelnemers. Daarnaast heeft het een interventiecatalogus opgeleverd met 70 interventies en (wetenschappelijke) artikelen. De wijze waarop we weerbaarheid en wendbaarheid meten is door dit onderzoek verrijkt en Birch zet dit nog altijd in bij haar andere projecten. De catalogus, artikelen, maar ook opnamens van de webinars zijn te vinden op: www.wendbareregio.nl.  

Conclusies

De Corona-crisis was vooral een (potentiele) gezondheidscrisis en geen economische crisis (met wel substantiële economische effecten). Er lagen geen structurele economische problemen aan de crisis ten grondslag. De economie hoefde zich niet opnieuw in te richten. Toen de op gezondheid gerichte belemmeringen voorbij waren, is de economie ook snel hersteld. Alle regio’s hebben in meer of mindere mate een verslechtering gehad in prestaties, maar staan er inmiddels beter voor dan voor de Covid-crisis. Vooral de structuur van de regionale economie heeft bepaald hoe diep de ‘dip’ was. De grote afhankelijkheid van de luchtvaart en toerisme heeft bijvoorbeeld een groot effect gehad op Haarlemmermeer en Amsterdam. Ook deze regio’s draaien nu weer heel goed.  

De Covid-crisis heeft wel ontwikkelingen versneld: 

• Toepassing digitalisering, met name webshops. Hierbij was zichtbaar dat regio’s met een sterk ecosysteem voor ondernemerschap in staat waren om hier sneller in te schakelen dan zwakkere regio’s. 
• Inzetten van Brede Welvaart denken. De relatie tussen ingrepen in de economie en de gezondheid van mensen werd meer onderwerp van beleid. 
• Bij sterke gemeenten/regio’s is zichtbaar geworden dat snel anticiperen op de ontwikkelingen in multidisciplinaire teams (‘geen muren meer tussen afdelingen’) mogelijk is. Ook om beter bereikbaar te zijn voor ondernemers en burgers via specifiek opgerichte helpdesks. Dit vond ook regio-overstijgend plaats, zodat beschikbare capaciteit beter verdeeld werd tussen (kleine) gemeenten.  
• Er is bij beleidsinterventies versneld in investeren in transitie-opgaven en geïnvesteerd in coalitievorming voor groeifondsaanvragen. Hierbij is nadrukkelijk gekeken naar fysieke resultaten van deze investeringen, vaak door campusvorming te stimuleren. In totaal hebben wij onder de partners van dit onderzoeksprogramma 13 Herstel- en vernieuwingsagenda’s gevonden die gericht waren op de lange termijn met in totaal 49 interventies. 
• Op het gebied van Venture Capital is tijdens de Covid-crisis voornamelijk geïnvesteerd in de software en fintech sector (onder meer gericht op digitaal werken). Hier heeft ook een grote versnelling in gezeten, waarvan we nu zien dat de posities binnen deze bedrijven door venture capitalist wordt heroverwogen. 
• Op de arbeidsmarkt is zichtbaar geworden dat de beroepen die het snelst groeiden, de beroepen waren die vanuit huis gedaan konden worden. Hier hebben vrouwen van geprofiteerd. Ook zien we dat ouderen (55+) moeilijker aan een baan konden komen door een achterstand in digitale vaardigheden. De baankrapte werkte positief voor laagopgeleiden. Er is geen verslechtering of verbetering geweest van de arbeidsmarkt voor werknemers met een niet-westerse achtergrond. Hoogopgeleiden jonge mannen met een westerse achtergrond hebben meer kans gehad op goed betaalde banen. Tegelijkertijd hebben jongeren meer kans op werkeloosheid. 

De Covid-crisis heeft ook bepaalde ontwikkelingen niet versneld: 

• De verwachting was dat er meer ‘creative destruction’ zou plaatsvinden. In plaats daarvan zijn de faillissementen lager dan ooit geweest.